De opgravingen van Sant Martí d'Empúries liggen vlak bij de vissershaven L’ Escala. Rond 600 voor Christus stichtten Griekse kolonisten uit Phocaea in Klein-Azië of uit de Phocaëische kolonie Massilia ( Marseille) de nederzetting Emporion, op een eilandje in het zuiden van de golf van Rosas (Roses) dat nu door verzanding is verbonden met het vasteland. Deze eerste handelspost wordt door de archeologen 'Palaiapolis' (oude stad) genoemd en bevindt zich nu onder het middeleeuwse plaatsje Sant Martí d'Empúries.
Tegen het einde van de 5de eeuw v.C. werd iets zuidelijker, op het vaste land, een nieuwe stad (Neapolis) gesticht. Ook daarvan zijn resten opgegraven. Na de Grieken kwamen de Romeinen. Nadat Scipio hier in 218 v.C. was geland om Italië te behoeden voor de dreigende inval van Carthago, bleef het stadje als Emporiae in Romeinse handen. Op een strategische plek tussen de twee bestaande nederzettingen in werd een haven aangelegd die tijdens de Punische oorlogen in de 3de en 2de eeuw als basis diende voor de Romeinse oorlogsvloot. Vanuit Ampurias bracht Cato de Iberische stammen in 195 v.C. onder Romeinse heerschappij. Onder Caesar ontstond omstreeks 49 v.C. ten westen van Neapolis een Romeinse stad met het karakteristieke regelmatige stratenpatroon. Met haar oppervlakte van 300 x 700m was deze tienmaal zo groot als de Griekse nederzetting; de bevolking bestond uit veteranen uit de Romeinse burgeroorlogen.
